Онлайн всего: 1 Гостей: 1 Пользователей: 0 |
Главная » 2013 » Сентябрь » 8 » Г1алг1ай эздел: селхан, тахан.
12:33 Г1алг1ай эздел: селхан, тахан. |
 Ца хьоадича даргдац хьаьшашцара эздел
Г1алг1ай къаман даиман хиннад хьаша да лоарх1аш. Хьаьшийна лаьрх1а латташ хиннад ц1а, хьаша веча хьаьна, мерза шу оттадеш хиннад; Юрта мел вар хьагулвале, доккха ловзар оттадий сакъердаш хиннад. Кхаь ден, кхаь бусс, цунга хаттар деш хиннадац ше хьа ца аьлча ше лелабу никъ. Нагахь санна хьаша да воаг1ача хана фусамда ц1аг1а веце, фусам нанас, чу боахаш хиннаб хьаший, чу довла оалаш хиннад фусамда укх сахьте чукхоачаргва вайна оалаш хиннад, кийча йола тух-сискал 1ооттаеш хиннай. Т1ехьаг1а юхава безам хургболаш хьаша совг1аташ а дале новкъа воаккхаш хиннав безаме. Къам бе доацаш, моллаг1а къаман, из хьаша вале а цхьатарра лоарх1аш хиннаб г1алг1ай! Шоаш болча вена хьаша б1арга са санна лоравеш хиннав г1алг1аша, из леш а хиннав шек ца волаш цунна во ца хилийта. «Хьаша ца везар — Далла везац», оалаш да г1алг1аша. Эздий г1алг1ай къам массехана а хиннад хьаьший сийдеш, иштта хургда дуне мел латт.
Уц — ц1аьшцара эздел, къаьстта лорадаьд, г1алг1аша массехана х1ана аьлча уц — ц1ай ба а ба бехке нах. Шой з1амгсаго дог доаха йо1, хьан — малий хайначул т1ехьаг1а, цкъа, шозза, кхозза нах а бахийте ехаш хиннай саг.
Йо1 езаелча з1амсаго, из йо1 йолча даьшца, йи1ий ноанахошца, юртахошца, йи1ий, эздий оамалашца — ший дика г1улакхаш д1ахьокхаш хиннад. Водаш уж нийсбелча киса кховдаш хиннав з1амсаг, уст-йижарашта кегий хьамаш эцаш хиннай. Новкъа болхаш нийслой уж бига беззача д1абугаш хиннаб. Шой юрта нийсбелча шоашцига чу а биге хьаьший беш хиннаб царех. Йо1 йолча даьшта шийца дика ц1и йоаккхийташ д1ахозийташ хиннай. Йо1 йолча даьша з1амсаг юртахошка, лоалахошка хоатташ а хиннав. Тахан а хоатташ оамал я. Харцахьа лелача, воча з1амсагага, д1а а луц йо1. Эздел, г1улакх, сабар долаш хьаьнала къахьегаш, нахаца тарвала ховш, наха, мехка, накъаволаш хила веза г1алг1ай з1амсаг. Т1аккха йиш хургъя цун мичча а хана, майрра моллаг1ча коа, шийна саг еха нах бахийта.
Духхьашха нус гучаяккха болхаш, хьош хиннад 1а1а, дошо г1оз е г1алкхаш, кач олла дошо хьайкал (жай), кхы дола совг1аташ, масала гурмали, йовлакх ишт. кх.д. Г1алг1ай яхь хиларах наха нийсса хила г1ерташ деш хиннад уж совг1аташ, дале а торо дикаг1а йолчо, совг1аташ дукхаг1а а, маьха дезаг1а луш хиннад. Шийгара несо а луш хиннад, з1амига совг1аташ, тхьамка чулеладу ц1ораш (т1ормигаш), сахьата, тепча, инзаш, пезгаш, палчакхаш. Уж ше яр несо ше хьаяь, eгa а хиннай. Цул совг1а цхьацца мерех хьекха йовлакх а хиннад цу совг1аташца. Совг1аташта юкъе геттар деза лоарх1аш хиннад дуфи далар.
Нускала бийса йиллача, юртарча, гаргарча, кагирхоша, мехкараша кийчо еш хиннай, саг йоаг1ача сакъердара, хьалххе а белгалъеш хиннай, деша говза, метта шаьра йола йо1, иллеш — яппараш ала. Деша совле яьккха деш хиннад из, наха сакъердам бе. Из тайпа х1ама вайна юкъера д1адаьннад ткъестлаг1а б1аьшаре кхоачалуш, т1къоалаг1а б1аьшаре д1айолалуш. Замей мехкарий, кагийча нахаи, фусамера мехкарий фусамерча кегийча наха е в1аший духьала отташ хиннаб, бегашта зоахалолаш дувцаш. Цу йиъъе тоабан ши — ший тхьамада хиннав. Нускал кечдеча юкъа, кагийча наха в1аший дог — безам эцаш эздий бегаш беш, говза хаттараш а деш, бегашта зоахалолаш а дувцаш ха йоаккхаш хиннай. Из тейпа х1ама 1980 шерашка д1адаьлар мехко яьча ва1адаца. Замешта юкъера воаккхаг1чунга, къонаха юха йоалае алал тхона, шой кегийча нахага, из хиннад говр хьовзаейтал тхона яхилга. Т1аккха дикаг1а ховча з1амсаго говр хьовзаеш хиннай, ши циск в1ашаг1латтал мара доацача готтача коа, из йисте ваьлча цунна баркал а аьле. Юха а оалаш хиннад, замей мехкарий тхьамадага йи1иг цхьа ладувг1а йиш лакхийте самукъа даккхийтал тха аьле. Дуккха ловцаш а да нейца доахаш. царех ца1 ба «Эздийча тайпана эздий найц хилва хьох аьле. Цхьаькха да укхаза дувца дезаш. Замеш коа д1ачубаьлча коа 1охайша баг1аш боаккхий нах хулаш хиннаб, кагийча наьха тхьамада оалаш хиннад — мехкарий тхьамадо дехар деш хиннад, боаккхийча наьха тхьамадага халха вала аьле. Из халха воаккхаш а хиннав, из халха ваьнна ваьлча ловзар д1адоалаш хиннад, д1адерзадеш. Ловзар д1ахьош, ловзара доал деш, йиший во1 вале а е найц вале цхьа з1амсаг хиннав цу коа. Иштта хоза хиннад хьалхаг1а, йо1 яхар-яр.
«1а такханза 1аьхар мо, з1амига я хьо. Доаккхача хьаькъала да хьо хиннаяцар, аьнна хьона бехк т1акхоачийтаргбац оаха, ховча хабар а дийца, ца ховча дош а дийца. Дешах даьри а даь, оапех ахча а даь. Хьа са 1ехадергдолаш а дац тхо. Юстара бола безами шун дага йола уйлеи хьоца лелае дага хьона а ма дохалда, хьоца лелае дага тхона а ма дохалда. Х1ама т1ехболча безамца хила деза вай т1ехболча безамца хилча, ингале оаркхилгача чу улла улхий модз мо безаме йоаккхаргъя вай в1аши мел йоаккха ха...».
Хамхой Дауд - Сердало.
|
|
Категория: Ингушетия |
Просмотров: 1030 |
Добавил: han
| Рейтинг: 0.0/0 |
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи. [ Регистрация | Вход ] |
|
|
